قراردادهای هوشمند به عنوان یکی از ارکان اصلی دنیای دیفای (DeFi) و بلاکچین، انقلابی در دنیای فناوری ایجاد کرده‌اند. این قراردادها، برنامه‌های خوداجرا در بستر بلاکچین هستند که با حذف واسطه‌ها و افزایش سرعت و امنیت، تراکنش‌های مختلف را به شکل خودکار انجام می‌دهند. اما مانند هر فناوری جدیدی، قراردادهای هوشمند نیز دارای نقاط ضعف و تهدیدات امنیتی خاص خود هستند که می‌تواند دارایی‌ها و اطلاعات کاربران را به خطر بیندازد. در این مقاله به بررسی تهدیدات رایج قراردادهای هوشمند می‌پردازیم و راهکارهایی برای کاهش این تهدیدات ارائه می‌کنیم.
تهدیدات رایج قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند به دلیل شفافیت و غیرقابل تغییر بودن، به سرعت در حوزه‌های مختلفی مانند دیفای، NFT، و توکن‌های دیجیتال به کار گرفته شده‌اند. اما عدم توجه به مسائل امنیتی می‌تواند موجب بروز تهدیداتی مانند حملات سایبری و از دست رفتن دارایی‌ها شود. در ادامه برخی از تهدیدات اصلی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
1. حملات بازگشت مجدد (Reentrancy Attack)
یکی از شایع‌ترین تهدیدات قراردادهای هوشمند، حملات بازگشت مجدد است. در این حمله، مهاجم با فراخوانی مجدد یک تابع پیش از اتمام اجرای کامل آن، می‌تواند چندین بار از دارایی‌های قرارداد برداشت کند. این نوع حمله باعث می‌شود که موجودی قرارداد کاهش یابد و مهاجم بتواند دارایی‌ها را به طور مکرر برداشت کند.
نمونه‌ای از این حمله
یکی از مشهورترین حملات بازگشت مجدد، حمله به قرارداد DAO در سال ۲۰۱۶ بود که منجر به سرقت ۵۰ میلیون دلار اتر (ETH) شد.
راهکارهای جلوگیری
توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند می‌توانند با استفاده از روش‌های ایمن‌سازی و عدم استفاده از توابع قابل بازگشت، از وقوع چنین حملاتی جلوگیری کنند.
2. آسیب‌پذیری در مقداردهی اولیه (Initialization Vulnerability)
در برخی موارد، قراردادهای هوشمند بدون مقداردهی اولیه مناسب اجرا می‌شوند. این آسیب‌پذیری باعث می‌شود که مهاجمان بتوانند مقادیر حساس را تغییر دهند یا به دسترسی‌های ویژه دست یابند. در این نوع حمله، مهاجم با تنظیم مقادیر اولیه به نفع خود، می‌تواند به دارایی‌های قرارداد دسترسی پیدا کند.
نمونه‌ای از این حمله
یک قرارداد هوشمند بدون مقداردهی اولیه مناسب می‌تواند به مهاجم اجازه دهد که نقش مدیر را در قرارداد داشته باشد و به دارایی‌های آن دسترسی یابد.
راهکارهای جلوگیری
برای جلوگیری از این تهدید، قراردادها باید به دقت مقداردهی اولیه شوند و مقادیر حساس قبل از اجرای نهایی به درستی تنظیم شوند.
3. حملات عدد صحیح (Integer Overflow/Underflow)
حملات عدد صحیح زمانی رخ می‌دهد که مقادیر عددی در قرارداد هوشمند به صورت نادرست پردازش می‌شوند. برای مثال، اگر یک عدد از مقدار حداقلی خود کمتر شود، ممکن است به حداکثر مقدار عددی برسد که این خطا می‌تواند به مهاجم امکان دسترسی به دارایی‌های بیشتر از حد مجاز را بدهد.
نمونه‌ای از این حمله
در برخی از قراردادهای هوشمند، اگر مهاجم بتواند از این آسیب‌پذیری استفاده کند، می‌تواند مقادیر عددی را به نفع خود تغییر داده و به دارایی‌ها دسترسی یابد.
راهکارهای جلوگیری
توسعه‌دهندگان باید از کتابخانه‌های امنیتی و روش‌های کنترل مقدار استفاده کنند تا از وقوع حملات عدد صحیح جلوگیری شود.
4. حملات دستکاری قیمت (Price Manipulation Attack)
در دنیای دیفای و قراردادهای هوشمند، برخی از قراردادها به قیمت‌های خارجی (مانند اوراکل‌ها) وابسته‌اند. مهاجمان می‌توانند با دستکاری قیمت این منابع، قراردادها را به نفع خود تغییر داده و سود کسب کنند.
نمونه‌ای از این حمله
در مواردی، مهاجمان با دستکاری قیمت توکن‌ها در بازارهای خارجی یا از طریق پروتکل‌های اوراکل، می‌توانند قراردادهای وابسته به این قیمت‌ها را به نفع خود به کار بگیرند.
راهکارهای جلوگیری
استفاده از اوراکل‌های معتبر و روش‌های پیشرفته مانند میانگین‌گیری قیمت‌ها در بازه‌های زمانی مختلف می‌تواند از این نوع حملات جلوگیری کند.
5. آسیب‌پذیری‌های منطقی و دسترسی ناخواسته
بسیاری از قراردادهای هوشمند دارای مشکلات منطقی یا تنظیمات دسترسی نادرست هستند که می‌تواند به مهاجمان اجازه دهد تا به توابع حساس دسترسی یابند یا به طور غیرمجاز دارایی‌ها را منتقل کنند. این نوع آسیب‌پذیری می‌تواند به راحتی توسط مهاجمان شناسایی و مورد سوءاستفاده قرار گیرد.
نمونه‌ای از این حمله
در صورتی که تنظیمات دسترسی به توابع حساس قرارداد به درستی انجام نشود، مهاجم می‌تواند از این ضعف استفاده کرده و دارایی‌ها را به نفع خود انتقال دهد.
راهکارهای جلوگیری
توسعه‌دهندگان باید با انجام تست‌های دقیق و به کارگیری روش‌های کنترل دسترسی، از وقوع این تهدید جلوگیری کنند.
راهکارهای کلی برای ایمن‌سازی قراردادهای هوشمند
ایمن‌سازی قراردادهای هوشمند نیازمند توجه به جزئیات و پیروی از اصول برنامه‌نویسی ایمن است. در ادامه برخی از راهکارهای کلی برای افزایش امنیت قراردادهای هوشمند ارائه شده است:
1. استفاده از تست‌های امنیتی دقیق
یکی از اصول امنیتی برای قراردادهای هوشمند، انجام تست‌های امنیتی دقیق قبل از اجرای قرارداد است. توسعه‌دهندگان می‌توانند از ابزارهای تست خودکار و یا ممیزی‌های تخصصی بهره ببرند تا آسیب‌پذیری‌های احتمالی را شناسایی کنند.
2. استفاده از کتابخانه‌های امنیتی
کتابخانه‌های امنیتی مانند OpenZeppelin ابزارهای قابل اعتمادی برای توسعه‌دهندگان قراردادهای هوشمند هستند که می‌توانند با فراهم کردن کدهای امن، احتمال بروز آسیب‌پذیری‌ها را کاهش دهند.
3. استفاده از اوراکل‌های معتبر
برای قراردادهایی که نیاز به قیمت‌های خارجی دارند، استفاده از اوراکل‌های معتبر و یا میانگین‌گیری قیمت‌ها می‌تواند از حملات دستکاری قیمت جلوگیری کند.
4. پیاده‌سازی کنترل‌های دسترسی قوی
قراردادهای هوشمند باید کنترل‌های دسترسی دقیق و مطمئنی داشته باشند تا تنها افراد مجاز بتوانند به توابع حساس دسترسی پیدا کنند.
5. به‌روزرسانی و پایش مداوم قراردادها
قراردادهای هوشمند باید به‌طور مداوم مورد بازبینی و به‌روزرسانی قرار گیرند. پایش مداوم می‌تواند به شناسایی تهدیدات جدید و انجام به‌روزرسانی‌های امنیتی کمک کند.
قراردادهای هوشمند به‌عنوان یکی از پایه‌های دنیای دیفای، امکانات بسیاری را در اختیار کاربران و توسعه‌دهندگان قرار می‌دهند. اما عدم توجه به مسائل امنیتی می‌تواند منجر به از دست رفتن دارایی‌ها و بروز حملات سایبری شود. با آگاهی از تهدیدات رایج و به کارگیری روش‌های امنیتی مناسب، می‌توان به کاهش این تهدیدات و افزایش امنیت قراردادهای هوشمند کمک کرد. کاربران و توسعه‌دهندگان باید همواره به این نکته توجه داشته باشند که امنیت در دنیای بلاکچین و کریپتو تنها با رعایت اصول دقیق و پیروی از استانداردهای روز ممکن است.